Testosteron to główny męski hormon płciowy (androgen), produkowany głównie w jądrach (komórki Leydiga) u mężczyzn oraz w niewielkich ilościach w jajnikach i korze nadnerczy u kobiet. Choć jest kojarzony głównie z mężczyznami, testosteron pełni ważne funkcje również w organizmach kobiet, szczególnie w zakresie regulacji hormonalnej i funkcji rozrodczych.
Funkcje testosteronu u mężczyzn
-
Pobudza spermatogenezę – produkcję plemników w jądrach (wraz z FSH),
-
Wpływa na rozwój cech płciowych (owłosienie, głos, masa mięśniowa),
-
Reguluje popęd płciowy (libido) i funkcje erekcyjne,
-
Utrzymuje masę kostną i mięśniową,
-
Wspiera produkcję czerwonych krwinek i ogólną witalność.
Funkcje testosteronu u kobiet
-
Wspiera libido, nastrój i poziom energii,
-
Bierze udział w dojrzewaniu pęcherzyków jajnikowych (w niewielkim stopniu),
-
Wpływa na gęstość kości i metabolizm,
-
Nadmiar może powodować objawy hiperandrogenizmu – trądzik, hirsutyzm, łysienie typu męskiego.
Diagnostyka poziomu testosteronu
Wskazania do badania testosteronu w leczeniu niepłodności:
U mężczyzn:
-
Obniżone libido i zaburzenia erekcji,
-
Niepłodność i nieprawidłowe wyniki seminogramu (np. azoospermia, oligozoospermia),
-
Podejrzenie hipogonadyzmu (niedoboru androgenów),
-
Ocena funkcji przysadki i osi podwzgórze–przysadka–jądra.
U kobiet:
-
Objawy hiperandrogenizmu (trądzik, nadmierne owłosienie, nieregularne cykle),
-
PCOS (zespół policystycznych jajników),
-
Zaburzenia owulacji i problemy z płodnością.
Normy testosteronu (wartości orientacyjne)
| Płeć | Testosteron całkowity |
|---|---|
| Mężczyźni | 2,5–8,5 ng/ml (8,5–29,5 nmol/l) |
| Kobiety | 0,1–0,8 ng/ml (0,35–2,7 nmol/l) |
W razie nieprawidłowości zaleca się oznaczenie także:
Testosteronu wolnego (aktywna forma),
SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe) – wpływa na poziom wolnego testosteronu,
LH, FSH, prolaktyny, estradiolu – w ramach pełnej diagnostyki hormonalnej.
Nieprawidłowy poziom testosteronu a płodność
U mężczyzn:
-
Niski testosteron:
-
Może świadczyć o hipogonadyzmie (pierwotnym lub wtórnym),
-
Objawy: obniżone libido, zaburzenia erekcji, zmniejszona masa mięśniowa, depresja, niepłodność,
-
Może być związany z chorobami przysadki, jąder, otyłością, stresem.
-
-
Wysoki testosteron:
-
Rzadki, ale może być efektem dopingu (np. sterydami anabolicznymi),
-
Może paradoksalnie zahamować spermatogenezę (efekt ujemnego sprzężenia zwrotnego).
-
U kobiet:
-
Podwyższony testosteron:
-
Często występuje w PCOS – prowadzi do zaburzeń owulacji i nieregularnych miesiączek,
-
Może powodować problemy skórne, hirsutyzm, trudności z zajściem w ciążę.
-
Leczenie nieprawidłowego poziomu testosteronu
U mężczyzn:
-
W przypadku niedoboru – leczenie przyczynowe (np. choroby przysadki) lub terapia wspomagająca spermatogenezę (np. gonadotropiny),
-
Suplementacja testosteronu nie jest stosowana rutynowo w leczeniu niepłodności – może obniżyć produkcję plemników!
U kobiet:
-
Wysoki testosteron – leczenie zależy od przyczyny (np. przy PCOS – leki hormonalne, inozytole, metformina, zmiana stylu życia).
Podsumowanie
Testosteron to kluczowy hormon płciowy, odgrywający ważną rolę zarówno w męskiej, jak i kobiecej płodności. Jego nieprawidłowy poziom może prowadzić do zaburzeń owulacji, spermatogenezy i obniżonej skuteczności leczenia niepłodności. W Kriobank poziom testosteronu oceniany jest rutynowo w ramach diagnostyki hormonalnej mężczyzn i kobiet z zaburzeniami cyklu, owulacji lub nieprawidłowymi wynikami badań nasienia.
