Mejoza to specjalny typ podziału komórkowego, który zachodzi wyłącznie w komórkach rozrodczych – komórkach jajowych u kobiet i plemnikach u mężczyzn. Jej celem jest wytworzenie gamet o zredukowanej liczbie chromosomów (haploidalnych – n), tak aby po zapłodnieniu organizm potomny miał prawidłowy, diploidalny zestaw chromosomów (2n = 46).
Przebieg mejozy
Mejoza składa się z dwóch kolejnych podziałów:
-
Mejoza I (podział redukcyjny) – liczba chromosomów zostaje zredukowana o połowę:
-
Profaza I – zachodzi crossing-over (wymiana fragmentów materiału genetycznego między chromosomami homologicznymi), co zwiększa różnorodność genetyczną,
-
Dochodzi do rozdzielenia chromosomów homologicznych.
-
-
Mejoza II (podział ekwacyjny) – przypomina mitozę:
-
Dochodzi do rozdzielenia chromatyd siostrzanych,
-
Powstają cztery komórki haploidalne, każda z innym materiałem genetycznym.
-
Znaczenie mejozy w leczeniu niepłodności
-
Gamety (komórki jajowe i plemniki) powstają tylko w wyniku mejozy – jej prawidłowy przebieg warunkuje ich jakość i zdolność do zapłodnienia,
-
Błędy w mejozie mogą prowadzić do powstania komórek z nieprawidłową liczbą chromosomów (aneuploidii), np.:
-
Trisomia 21 (zespół Downa),
-
Zespół Turnera (45,X),
-
Zespół Klinefeltera (47,XXY),
-
-
Takie błędy są częstą przyczyną poronień, nieprawidłowego rozwoju zarodków i niepowodzeń w in vitro,
-
U kobiet błędy mejozy nasilają się z wiekiem – co wpływa na spadek płodności po 35. roku życia.
Diagnostyka zaburzeń mejozy w niepłodności
Choć nie da się bezpośrednio „zobaczyć” mejozy, jej skutki można wykryć:
-
Badania genetyczne gamet lub zarodków – np. PGT-A (diagnostyka preimplantacyjna aneuploidii),
-
Analiza kariotypu – może ujawnić zaburzenia powstałe w trakcie mejozy,
-
Badanie nasienia – znaczne nieprawidłowości mogą sugerować błędy w spermatogenezie (procesie mejozy),
-
Wysokie FSH i niskie AMH u kobiet – mogą wskazywać na słabszy potencjał mejozy i rezerwy jajnikowej.
Mejoza vs. Mitoza – porównanie
| Cechy | Mejoza | Mitoza |
|---|---|---|
| Gdzie zachodzi | Komórki rozrodcze (gamety) | Komórki ciała (somatyczne) |
| Liczba komórek potomnych | 4 | 2 |
| Liczba chromosomów | Zredukowana (n) | Taka sama jak komórka macierzysta (2n) |
| Cel | Tworzenie gamet, różnorodność genetyczna | Wzrost, regeneracja, podziały zarodkowe |
| Rekombinacja genów | Tak (crossing-over) | Nie |
Podsumowanie
Mejoza to niezbędny proces podziału komórek rozrodczych, zapewniający prawidłową liczbę chromosomów w gametach i zmienność genetyczną potomstwa. Jej zaburzenia mogą prowadzić do niepłodności, poronień oraz wad genetycznych. W Kriobank znajomość roli i potencjalnych defektów mejozy jest podstawą diagnostyki genetycznej i skutecznego leczenia niepłodności, zwłaszcza w procedurach in vitro i kwalifikacjach do PGT.
