Konflikt serologiczny to zjawisko immunologiczne, które może wystąpić w czasie ciąży, gdy układ odpornościowy matki rozpoznaje krwinki czerwone płodu jako obce i wytwarza przeciwko nim przeciwciała. Najczęściej dotyczy niezgodności w zakresie czynnika Rh (najczęściej: matka Rh–, ojciec Rh+, dziecko Rh+), ale może również obejmować inne antygeny krwinek czerwonych (np. Kell, Duffy, Kidd).
Przyczyny konfliktu serologicznego
-
Najczęściej dotyczy konfliktu Rh:
-
Matka ma grupę krwi Rh-,
-
Ojciec ma grupę Rh+,
-
Dziecko dziedziczy czynnik Rh+ po ojcu.
-
-
W trakcie ciąży lub porodu dochodzi do przeniknięcia krwi płodu do krążenia matki, co powoduje:
-
Uczulenie matki (tzw. immunizacja),
-
Produkcję przeciwciał anty-D,
-
Przeciwciała te mogą w kolejnej ciąży przenikać przez łożysko i niszczyć krwinki czerwone dziecka.
-
Skutki konfliktu serologicznego
-
Niedokrwistość płodu – niszczenie erytrocytów prowadzi do niedoboru tlenu,
-
Choroba hemolityczna noworodka (HDN) – może powodować:
-
obrzęk uogólniony płodu (hydrops),
-
powiększenie wątroby i śledziony,
-
żółtaczkę, obrzęki, a nawet zgon płodu,
-
-
W ciężkich przypadkach konieczne są transfuzje wewnątrzmaciczne lub wczesny poród.
Diagnostyka konfliktu serologicznego
-
Określenie grupy krwi i Rh matki oraz ojca – już na etapie planowania ciąży,
-
Badanie przeciwciał odpornościowych (test Coombsa) – wykonywany u każdej ciężarnej Rh–:
-
jeśli test jest ujemny – nie doszło do uczulenia,
-
jeśli test dodatni – oznacza obecność przeciwciał i ryzyko konfliktu,
-
-
Monitorowanie ciąży zagrożonej konfliktem:
-
ocena poziomu przeciwciał anty-D,
-
USG dopplerowskie – pomiar przepływu w tętnicy mózgowej środkowej płodu (ocena niedokrwistości),
-
ewentualnie amniopunkcja lub kordocenteza.
-
Profilaktyka konfliktu serologicznego
-
Immunoglobulina anty-D – podawana profilaktycznie matce Rh–:
-
po poronieniu, ciąży pozamacicznej, zabiegach wewnątrzmacicznych,
-
rutynowo około 28. tygodnia ciąży oraz po porodzie Rh+ dziecka,
-
zapobiega uczuleniu i tworzeniu przeciwciał w przyszłości.
-
Znaczenie konfliktu serologicznego w leczeniu niepłodności
-
W Kriobank konflikt serologiczny jest uwzględniany już na etapie planowania ciąży lub in vitro, zwłaszcza u kobiet Rh–,
-
Przy dawstwie komórek jajowych, nasienia lub zarodków – dobiera się odpowiednią zgodność immunologiczną, aby minimalizować ryzyko,
-
U pacjentek wcześniej uczulonych (dodatni test Coombsa) – konieczna jest ścisła kontrola w trakcie ciąży i współpraca z ośrodkami specjalistycznymi.
Podsumowanie
Konflikt serologiczny to potencjalnie groźna sytuacja immunologiczna w ciąży, która może prowadzić do poważnych powikłań u płodu. Dzięki wczesnej diagnostyce grupy krwi, testowi Coombsa i profilaktycznemu podaniu immunoglobuliny anty-D, w większości przypadków można skutecznie zapobiec jego skutkom. W klinikach leczenia niepłodności, takich jak Kriobank, rozpoznanie i zapobieganie konfliktowi serologicznemu jest standardem opieki przed i w trakcie ciąży.