Hiperstymulacja jajników, czyli zespół hiperstymulacji jajników (OHSS – Ovarian Hyperstimulation Syndrome), to potencjalnie poważne powikłanie hormonalnej stymulacji jajników, stosowanej w procedurach leczenia niepłodności – szczególnie w cyklach in vitro (IVF). Dochodzi do nadmiernej odpowiedzi jajników na podawane leki, co powoduje ich powiększenie oraz przesięki płynów do jam ciała.
Na czym polega hiperstymulacja?
-
W wyniku nadmiernej reakcji na leki (zwykle gonadotropiny), dochodzi do rozwoju zbyt dużej liczby pęcherzyków, a następnie do gwałtownego wzrostu poziomu estradiolu i produkcji substancji naczyniorozszerzających (m.in. VEGF),
-
To prowadzi do wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych, przemieszczenia płynów z naczyń do jamy brzusznej i opłucnej – skutkiem są obrzęki, wodobrzusze i inne objawy ogólnoustrojowe.
Stopnie hiperstymulacji jajników:
1. Łagodna OHSS:
-
Powiększenie jajników (do 8–12 cm),
-
Uczucie pełności w podbrzuszu, dyskomfort,
-
Niewielkie wodobrzusze.
2. Umiarkowana OHSS:
-
Silniejsze dolegliwości bólowe,
-
Większe powiększenie jajników,
-
Mdłości, wzdęcia, przyrost masy ciała.
3. Ciężka OHSS:
-
Duże wodobrzusze, duszności, odwodnienie,
-
Zaburzenia elektrolitowe, zagęszczenie krwi,
-
Ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych,
-
Wymaga hospitalizacji.
Przyczyny i czynniki ryzyka:
-
Wysokie dawki gonadotropin,
-
Zastosowanie hCG do wywołania owulacji (hCG nasila VEGF),
-
Młody wiek (< 30 lat) i niskie BMI,
-
Zespół policystycznych jajników (PCOS),
-
Wysokie stężenie estradiolu w trakcie stymulacji (> 3000–4000 pg/ml),
-
Duża liczba rozwijających się pęcherzyków (> 20),
-
Ciąża po transferze zarodka (objawy mogą się nasilić przez naturalne hCG).
Zapobieganie OHSS:
-
Monitorowanie cyklu stymulowanego (USG i estradiol),
-
Zmniejszenie dawki gonadotropin u pacjentek wysokiego ryzyka,
-
Zastosowanie antagonisty GnRH i unikanie klasycznego hCG do wywołania owulacji,
-
Zastosowanie agonisty GnRH zamiast hCG (trigger z agonisty),
-
Zamrożenie wszystkich zarodków (freeze-all) i odroczenie transferu,
-
Profilaktyka farmakologiczna – np. podawanie dopaminy (kabergolina) lub albuminy.
Leczenie hiperstymulacji jajników:
W przypadku łagodnej OHSS:
-
Obserwacja, odpoczynek,
-
Picie dużej ilości płynów,
-
Unikanie wysiłku fizycznego i współżycia.
W przypadku umiarkowanej i ciężkiej OHSS:
-
Często konieczna hospitalizacja,
-
Nawadnianie dożylne, monitorowanie elektrolitów i diurezy,
-
Usuwanie płynu z jamy brzusznej (paracenteza),
-
Profilaktyka przeciwzakrzepowa (np. heparyna drobnocząsteczkowa),
-
Ścisłe monitorowanie układu krążenia i oddechowego.
Podsumowanie:
Zespół hiperstymulacji jajników (OHSS) to potencjalne powikłanie leczenia niepłodności, szczególnie w cyklach IVF. Choć w większości przypadków przebiega łagodnie, w ciężkiej postaci może zagrażać zdrowiu. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka, odpowiednie dobranie leków stymulujących oraz ścisłe monitorowanie cyklu. W przypadku wystąpienia objawów, szybka diagnoza i leczenie pozwalają uniknąć poważnych konsekwencji.
