Ciałko żółte (corpus luteum) to przejściowa struktura hormonalna powstająca w jajniku po owulacji, czyli po uwolnieniu komórki jajowej z dojrzałego pęcherzyka Graafa. Odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego oraz w podtrzymaniu wczesnej ciąży.
Funkcja ciałka żółtego:
-
Produkcja progesteronu – główny hormon wydzielany przez ciałko żółte. Progesteron:
-
przygotowuje błonę śluzową macicy (endometrium) do zagnieżdżenia zarodka,
-
hamuje skurcze macicy,
-
podtrzymuje wczesne etapy ciąży.
-
-
Produkcja estrogenów – w mniejszych ilościach, wspomagających działanie progesteronu.
Jeśli dojdzie do zapłodnienia:
-
ciałko żółte jest podtrzymywane przez hormon hCG (gonadotropinę kosmówkową),
-
działa przez kilka tygodni, aż funkcję produkcji hormonów przejmie łożysko.
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia:
-
ciałko żółte ulega degeneracji (tworzy tzw. ciałko białawe),
-
spadek poziomu progesteronu prowadzi do złuszczenia endometrium i wystąpienia miesiączki.
Diagnostyka:
-
USG przezpochwowe – ocena obecności ciałka żółtego w jajniku (widoczne jako struktura o nieregularnym kształcie, często z płynem),
-
Badania hormonalne – pomiar poziomu progesteronu w drugiej fazie cyklu:
-
wartość powyżej 10 ng/ml świadczy o czynnościowym ciałku żółtym i owulacji.
-
Zaburzenia ciałka żółtego:
-
Niewydolność ciałka żółtego – zbyt mała produkcja progesteronu, co może skutkować:
-
brakiem zagnieżdżenia zarodka,
-
poronieniami wczesnej ciąży.
-
-
Torbiel ciałka żółtego – fizjologiczna torbiel funkcjonalna, zwykle nie wymaga leczenia i samoistnie się wchłania.
-
Zespół niedoboru fazy lutealnej – skrócona faza lutealna cyklu menstruacyjnego, niska temperatura ciała w drugiej fazie, trudności z zajściem w ciążę.
Leczenie zaburzeń funkcji ciałka żółtego:
-
Suplementacja progesteronem – w postaci tabletek, żelu dopochwowego lub zastrzyków, szczególnie:
-
u kobiet w leczeniu niepłodności,
-
w programach in vitro (IVF),
-
po owulacji lub transferze zarodka.
-
-
Stymulacja owulacji – poprawa jakości pęcherzyka i ciałka żółtego (np. letrozol, gonadotropiny),
-
Leczenie przyczynowe – np. chorób tarczycy, hiperprolaktynemii, endometriozy.
Podsumowanie:
Ciałko żółte to struktura o kluczowym znaczeniu dla zachowania prawidłowego cyklu menstruacyjnego i wczesnych etapów ciąży. Wydzielany przez nie progesteron warunkuje przygotowanie endometrium do implantacji oraz utrzymanie ciąży. Zaburzenia jego funkcji są częstą przyczyną niepłodności i poronień, jednak mogą być skutecznie leczone farmakologicznie.
