Archiwa: Słownik

Adenomioza to przewlekła, estrogenozależna choroba ginekologiczna, w której komórki endometrium (błony śluzowej macicy) wrastają w głąb mięśnia macicy (myometrium). Powoduje to przerost i stwardnienie ściany macicy, co może zaburzać jej funkcjonowanie i utrudniać zajście w ciążę.

Przyczyny adenomiozy

Dokładna przyczyna nie jest w pełni poznana, ale sprzyjają jej:

• Porody i cesarskie cięcia,

• Łyżeczkowania jamy macicy, poronienia,

• Wiek >35 lat,

• Długotrwałe narażenie na estrogeny,

• Często współistnieje z:

  • Endometriozą,

  • Mięśniakami macicy.

Objawy adenomiozy

• Bardzo bolesne miesiączki (dysmenorrhoea),

• Obfite krwawienia miesiączkowe (menorrhagia),

• Ból podczas stosunku (dyspareunia),

• Bóle miednicy mniejszej niezależnie od cyklu,

• Niepłodność lub nawracające poronienia.

U części kobiet adenomioza może przebiegać bezobjawowo, szczególnie w początkowym stadium.

Diagnostyka adenomiozy w Kriobank

• USG przezpochwowe – poszerzona, niejednorodna ściana macicy, „rozmyta granica” między endometrium a mięśniem,

• MRI miednicy – bardzo czułe badanie przy podejrzeniu adenomiozy lub współistniejącej endometriozy,

• Histeroskopia i laparoskopia – pomocne w przypadkach złożonych lub wymagających leczenia chirurgicznego.

Wpływ adenomiozy na płodność

• Zaburza receptywność endometrium – utrudnia implantację zarodka,

• Może prowadzić do mikrozapaleń i nieprawidłowej angiogenezy,

• Zwiększa ryzyko:

  • niepowodzeń implantacji (IVF),

  • wczesnych poronień,

  • powikłań w ciąży (np. porodu przedwczesnego).

Leczenie adenomiozy – podejście indywidualne

🔹 U kobiet planujących ciążę:

• Farmakologiczne leczenie hormonalne (np. analogi GnRH, progestageny) – w celu „wyciszenia” adenomiozy przed procedurą IVF,

• Leczenie wspomagające in vitro (IVF) – po wcześniejszym przygotowaniu endometrium,

• Zamrożenie zarodków i leczenie adenomiozy przed transferem – tzw. strategia „freeze all”,

• Chirurgia (rzadko) – np. adenomiektomia w wybranych przypadkach ogniskowej adenomiozy.

🔹 U kobiet po zakończeniu planowania rodziny:

• Leki hormonalne – zmniejszenie objawów,

• Histerektomia (usunięcie macicy) – ostateczność, przy ciężkich objawach i braku planów rozrodczych.

Znaczenie adenomiozy w leczeniu niepłodności w Kriobank

• Adenomioza wymaga precyzyjnego rozpoznania i zaplanowania leczenia – często poprzedza właściwe procedury wspomaganego rozrodu,

• W przypadkach IVF stosuje się często:

  • przedłużone przygotowanie hormonalne endometrium,

  • transfer pojedynczego zarodka (SET),

  • monitorowanie skurczliwości macicy i grubości endometrium.

Podsumowanie

Adenomioza to choroba macicy, która może istotnie wpływać na płodność kobiety, utrudniając implantację zarodka i zwiększając ryzyko poronień. Choć nie zawsze wymaga leczenia chirurgicznego, w kontekście leczenia niepłodności konieczne jest indywidualne podejście i przygotowanie endometrium, szczególnie przed transferem zarodków w IVF. W Kriobank adenomioza jest rutynowo brana pod uwagę w diagnostyce pacjentek z niepowodzeniami implantacji lub poronieniami, a leczenie jest dostosowywane do obrazu klinicznego i planów rozrodczych pacjentki.

Aktywacja oocytów – to proces biochemiczno-fizjologiczny, który zachodzi w komórce jajowej (oocycie) po zapłodnieniu lub w wyniku sztucznej stymulacji, i prowadzi do rozpoczęcia jej dalszego rozwoju jako zarodka.

Na czym polega aktywacja oocytu?

W warunkach naturalnych aktywacja oocytu następuje po wniknięciu plemnika do komórki jajowej. Plemnik inicjuje serię zmian wewnątrz komórki, m.in.:

• wzrost stężenia jonów wapnia (Ca²⁺) – tzw. fale wapniowe są kluczowe dla uruchomienia metabolizmu komórki i rozpoczęcia podziałów mitotycznych,

• dokończenie mejozy – oocyt kończy drugi podział mejotyczny i staje się gotowy do połączenia materiału genetycznego z plemnikiem,

• reorganizacja cytoszkieletu i organelli – przygotowanie do pierwszych podziałów komórkowych,

• blokowanie polispermii – mechanizmy uniemożliwiające wniknięcie kolejnych plemników.

Aktywacja sztuczna (chemiczna lub elektryczna)

W procedurach wspomaganego rozrodu (np. ICSI), gdy plemnik jest wstrzykiwany bezpośrednio do komórki jajowej, czasem dochodzi do braku naturalnej aktywacji. W takich przypadkach stosuje się sztuczną aktywację oocytów, np. za pomocą:

• substancji chemicznych (np. jonoforów wapnia),

• impulsów elektrycznych.

Skuteczność i bezpieczeństwo AOA

• W wyselekcjonowanych przypadkach AOA znacząco zwiększa szanse zapłodnienia i rozwoju zarodków,

• Niektóre badania wskazują, że dzieci urodzone po AOA nie wykazują większego ryzyka wad, ale ze względu na ograniczoną liczbę danych AOA stosuje się ostrożnie i tylko w uzasadnionych sytuacjach,

• Procedura ta jest poprzedzona szczegółową analizą embriologiczną i konsultacją lekarską.

Znaczenie

Aktywacja oocytów jest kluczowa dla rozpoczęcia rozwoju zarodka. Jej nieprawidłowości mogą prowadzić do niepowodzeń zapłodnienia lub zatrzymania rozwoju zarodka.

Podsumowanie

Aktywacja oocytów to kluczowy etap zapłodnienia i początek życia zarodka. U większości pacjentek przebiega naturalnie, ale w niektórych przypadkach – np. przy nieudanym zapłodnieniu po ICSI – konieczne jest zastosowanie wspomaganej aktywacji oocytów (AOA). W Kriobank stosujemy AOA wyłącznie w uzasadnionych medycznie sytuacjach, zapewniając pacjentom najnowocześniejsze metody leczenia niepłodności oparte na aktualnej wiedzy embriologicznej.

AMH (hormon antymüllerowski) – to białkowy hormon produkowany u kobiet głównie przez komórki ziarniste pęcherzyków jajnikowych w fazie przedowulacyjnej, a u mężczyzn przez komórki Sertolego w jądrach.

Rola AMH u kobiet:

• Marker rezerwy jajnikowej – stężenie AMH w surowicy krwi odzwierciedla liczbę drobnych, rozwijających się pęcherzyków jajnikowych, a tym samym potencjał rozrodczy kobiety.

• Stosowany w diagnostyce i leczeniu niepłodności – m.in. w kwalifikacji do procedur in vitro, w ocenie odpowiedzi na stymulację hormonalną.

• Pomocny w diagnostyce zespołu policystycznych jajników (PCOS) – kobiety z PCOS często mają podwyższone poziomy AMH.

Normy AMH:

Wartości AMH różnią się w zależności od wieku, ale orientacyjnie:

• Wysoki poziom (>4,5 ng/ml) – może sugerować PCOS lub wysoką rezerwę jajnikową,

• Prawidłowy poziom (1,0–4,5 ng/ml) – oznacza odpowiednią rezerwę jajnikową,

• Niski poziom (<1,0 ng/ml) – może wskazywać na obniżoną rezerwę jajnikową, co utrudnia zajście w ciążę.

Rola AMH u mężczyzn:

• W życiu płodowym AMH powoduje zanik przewodów Müllera, zapobiegając rozwojowi żeńskich narządów płciowych u płodów męskich.

• W diagnostyce może być pomocny w wykrywaniu wrodzonych zaburzeń różnicowania płci lub w ocenie funkcji komórek Sertolego.

Zalety oznaczenia AMH:

• Niewielka zmienność w trakcie cyklu miesiączkowego (można badać w dowolnym dniu),

• Pomocne przy podejmowaniu decyzji o odkładaniu macierzyństwa lub mrożeniu komórek jajowych.

Podsumowanie: AMH to kluczowy hormon w ocenie płodności kobiety i funkcji jajników – im wyższy poziom, tym większa liczba aktywnych pęcherzyków.

Aneuploidia – to nieprawidłowość chromosomalna polegająca na obecności nieprawidłowej liczby chromosomów w komórce. Oznacza to, że komórka zawiera więcej lub mniej chromosomów niż prawidłowa liczba (czyli 46 u człowieka).

Rodzaje aneuploidii:

• Trisomia (2n + 1) – dodatkowy chromosom, np.:

  • Zespół Downa (trisomia 21. chromosomu)

  • Zespół Edwardsa (trisomia 18)

  • Zespół Pataua (trisomia 13)

• Monosomia (2n − 1) – brak jednego chromosomu, np.:

  • Zespół Turnera (monosomia chromosomu X – 45,X)

Przyczyny aneuploidii:

• Nondysjunkcja – błąd podczas mejozy (podziału komórkowego w gametach), gdy chromosomy nie rozdzielają się prawidłowo.

• Może wystąpić też w mitozie – prowadząc do mozaicyzmu (czyli obecności komórek z różnym zestawem chromosomów w jednym organizmie).

Skutki:

• Aneuploidie są jedną z najczęstszych przyczyn poronień samoistnych, a także zaburzeń rozwoju fizycznego i intelektualnego u dzieci.

• Niektóre aneuploidie są zgodne z życiem (np. trisomia 21), inne prowadzą do obumarcia zarodka lub płodu.

Diagnostyka:

• Badania prenatalne, np.:

  • USG genetyczne,

  • Test PAPP-A, test NIPT (z krwi matki),

  • Amniopunkcja lub biopsja kosmówki (badania inwazyjne),

• Badania preimplantacyjne (PGT-A) – przy zapłodnieniu in vitro, w celu wykrycia aneuploidii w zarodkach przed ich transferem.

Podsumowanie:
Aneuploidia to groźna nieprawidłowość genetyczna związana z liczbą chromosomów, która może prowadzić do poważnych chorób lub zaburzeń rozwojowych.

Asthenozoospermia – to zaburzenie męskiej płodności polegające na obniżonej ruchliwości plemników w nasieniu. Jest jednym z najczęstszych powodów niepłodności u mężczyzn.

Klasyfikacja wg WHO (Światowa Organizacja Zdrowia):

Asthenozoospermia jest rozpoznawana, gdy ruchliwość plemników (typy A + B) wynosi poniżej 40%, lub ruch postępowy (typy A) – poniżej 32% w badaniu nasienia.

• Typ A – ruch szybki postępowy (zdrowe plemniki),

• Typ B – ruch wolny postępowy,

• Typ C – ruch niepostępowy (np. drgania w miejscu),

• Typ D – brak ruchu (nieruchliwe plemniki).

Przyczyny asthenozoospermii:

• Czynniki środowiskowe: wysoka temperatura (np. gorące kąpiele, praca w wysokich temperaturach), promieniowanie, toksyny, palenie papierosów.

• Infekcje układu moczowo-płciowego,

• Stany zapalne, np. prostaty,

• Żylaki powrózka nasiennego (varicocele),

• Niedobory antyoksydantów, stres oksydacyjny,

• Problemy genetyczne (np. zespół Kartagenera – zaburzenia rzęsek),

• Czynniki idiopatyczne – nieznanej przyczyny.

Diagnostyka:

• Spermiogram (badanie nasienia) – ocenia liczbę, ruchliwość i morfologię plemników.

• Dodatkowe badania: posiew nasienia, badania hormonalne, USG moszny, badania genetyczne.

Leczenie:

• Zmiana stylu życia – unikanie używek, stresu, poprawa diety.

• Suplementacja antyoksydantami (np. witamina C, E, selen, koenzym Q10),

• Leczenie infekcji lub stanów zapalnych,

• Zabieg chirurgiczny (np. usunięcie żylaków powrózka nasiennego),

• W poważnych przypadkach: techniki wspomaganego rozrodu (np. ICSI – wstrzyknięcie plemnika bezpośrednio do komórki jajowej).

Podsumowanie:
Asthenozoospermia to obniżona ruchliwość plemników, która utrudnia zapłodnienie komórki jajowej. W zależności od przyczyny może być leczona farmakologicznie, chirurgicznie lub za pomocą metod wspomaganego rozrodu.

Azospermia – to całkowity brak plemników w ejakulacie (nasieniu), stwierdzany podczas badania nasienia (spermiogramu). Jest jedną z głównych przyczyn męskiej niepłodności.

Wyróżnia się dwa główne typy azoospermii:

1. Azoospermia obstrukcyjna – plemniki są produkowane w jądrach, ale nie mogą się wydostać z powodu przeszkody w drogach nasiennych (np. w nasieniowodach). Może być wynikiem urazu, infekcji, operacji (np. wazektomii) lub wrodzonych wad.

2. Azoospermia nieobstrukcyjna – spowodowana zaburzeniami w produkcji plemników w jądrach. Może wynikać z zaburzeń hormonalnych, uszkodzenia jąder (np. po chemioterapii, radioterapii) lub wad genetycznych (np. zespół Klinefeltera).

Leczenie zależy od przyczyny i może obejmować:

• leczenie hormonalne,

• leczenie chirurgiczne (np. usunięcie przeszkody),

• pobranie plemników bezpośrednio z jąder (np. metodą TESE) w celu zastosowania technik wspomaganego rozrodu (np. ICSI).

W przypadku trwałej niepłodności możliwe są też alternatywy, takie jak dawstwo nasienia.

Beta-HCG (β-hCG) – to podjednostka beta hormonu gonadotropiny kosmówkowej (hCG), który jest produkowany przez komórki trofoblastu zarodka po zagnieżdżeniu się w błonie śluzowej macicy. Jest to jeden z najważniejszych hormonów wczesnej ciąży, a jego obecność i poziom są wykorzystywane w diagnostyce ciążowej.

Główne informacje:

Pełna nazwa: beta-cząsteczka ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (β-human chorionic gonadotropin)

Funkcja:

• Podtrzymuje funkcjonowanie ciałka żółtego w jajniku, które produkuje progesteron niezbędny do utrzymania ciąży we wczesnym etapie.

• Zapobiega złuszczaniu się endometrium i utrzymuje odpowiednie warunki dla rozwoju zarodka.

Zastosowania diagnostyczne:

Test ciążowy:

• Beta-hCG pojawia się we krwi i moczu już 6–8 dni po zapłodnieniu.

• Szybko rosnący poziom hCG potwierdza rozwijającą się ciążę.

• Testy laboratoryjne mierzą ilościowo stężenie β-hCG we krwi (bardziej precyzyjne niż testy z moczu).

Monitorowanie ciąży:

• Prawidłowo poziom beta-hCG podwaja się co 48–72 godziny w pierwszych tygodniach ciąży.

• Zbyt niski lub wolno rosnący poziom może sugerować:

  • ciążę pozamaciczną,

  • poronienie,

  • ciążę nieprawidłowo rozwijającą się.

Nowotwory produkujące hCG:

• Niektóre guzy (np. zaśniad groniasty, rak kosmówki, niektóre nowotwory jąder) mogą produkować β-hCG.

Przykładowe normy (wartości orientacyjne dla ciąży – IU/l):

Podsumowanie:

Beta-hCG to kluczowy hormon wykorzystywany do wykrywania i monitorowania ciąży, a także w diagnostyce niektórych nowotworów. Jego oznaczenie jest szybkie, czułe i szeroko stosowane w praktyce klinicznej.

Biocenoza pochwy – to termin określający mikroflorę (mikrobiotę) pochwy, czyli zespół mikroorganizmów naturalnie bytujących w środowisku pochwy. Prawidłowa biocenoza odgrywa kluczową rolę w ochronie układu płciowego kobiety przed infekcjami i utrzymaniu równowagi biologicznej.

Główne cechy prawidłowej biocenozy pochwy:

Dominacja pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus):

• Odpowiadają za utrzymanie kwaśnego pH pochwy (ok. 3,8–4,5),

• Produkują kwas mlekowy i nadtlenek wodoru (H₂O₂), które hamują rozwój patogenów.

Zaburzenia biocenozy:

1. Bakterioza pochwy (waginoza bakteryjna)

   • Nadmierny rozwój bakterii beztlenowych (np. Gardnerella vaginalis),

   • Objawy: wodniste, szare upławy o rybim zapachu.

2. Kandydoza (grzybica pochwy)

   • Nadmierne namnażanie grzybów z rodzaju Candida (najczęściej Candida albicans),

   • Objawy: gęste, białe upławy, świąd, pieczenie.

3. Rzęsistkowica

   • Infekcja pasożytnicza wywołana przez Trichomonas vaginalis,

   • Objawy: pieniste, żółto-zielone upławy, podrażnienie.

Badanie biocenozy pochwy:

Wymaz z pochwy – mikroskopowa ocena ilości i rodzaju bakterii, obecności leukocytów, grzybów, pasożytów.

Wynik może być opisany według skali Nugenta lub jako:

• I stopień (flora prawidłowa) – dominują pałeczki kwasu mlekowego,

• II stopień (flora mieszana) – obecne Lactobacillus i inne bakterie,

• III stopień (flora patologiczna) – brak Lactobacillus, dominują patogeny.

Czynniki wpływające na równowagę mikroflory:

• Antybiotykoterapia,

• Zaburzenia hormonalne (np. menopauza),

• Stres, niewłaściwa higiena intymna,

• Częste irygacje pochwy,

• Stosowanie wkładek domacicznych lub tamponów,

• Cukrzyca.

Leczenie zaburzeń:

• Probiotyki dopochwowe lub doustne z pałeczkami Lactobacillus,

• Leki przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne lub przeciwpasożytnicze – w zależności od przyczyny,

• Edukacja i profilaktyka higieniczna i hormonalna, zwłaszcza w okresie okołomenopauzalnym.

Podsumowanie:

Biocenoza pochwy to naturalna, zróżnicowana mikroflora chroniąca przed infekcjami. Jej zaburzenia są częstą przyczyną problemów intymnych i wymagają odpowiedniej diagnostyki oraz leczenia.

Blastocysta – to wczesne stadium rozwoju zarodka u ssaków, w tym człowieka, które występuje około 5–6 dni po zapłodnieniu. Jest to pęcherzykowata struktura zbudowana z dwóch głównych typów komórek:

1. Trofoblast – warstwa komórek zewnętrznych, która później przekształca się w łożysko.

2. Węzeł zarodkowy (embrioblast) – skupisko komórek wewnętrznych, z którego rozwija się właściwy organizm (zarodek).

Wewnątrz blastocysty znajduje się również wypełniona płynem jama (jama blastocysty).

Blastocysta jest etapem, w którym zarodek w naturalnych warunkach zagnieżdża się (implantuje) w błonie śluzowej macicy. W medycynie reprodukcyjnej (np. in vitro) to właśnie blastocysty są często transferowane do macicy kobiety, ponieważ mają wyższy potencjał implantacyjny niż wcześniejsze stadia rozwoju zarodka.

Chlamydia to infekcja bakteryjna wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis. Jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową (STI), zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Może przebiegać bezobjawowo, ale nieleczona prowadzi do poważnych powikłań, w tym do niepłodności.

Przyczyny:

• Zakażenie drogą płciową – poprzez kontakt waginalny, analny lub oralny z osobą zakażoną.

• Zakażenie okołoporodowe – noworodek może zarazić się od matki podczas porodu (może to prowadzić do zapalenia spojówek lub zapalenia płuc u dziecka).

• Zwiększone ryzyko zakażenia występuje przy:

  • częstej zmianie partnerów seksualnych,

  • braku stosowania prezerwatyw,

  • wcześniejszym przebytym zakażeniu STI.

Objawy (jeśli występują):

• U kobiet:

  • upławy,

  • pieczenie przy oddawaniu moczu,

  • ból podbrzusza,

  • krwawienia międzymiesiączkowe lub po stosunku.

• U mężczyzn:

  • wydzielina z cewki moczowej,

  • pieczenie podczas oddawania moczu,

  • ból jąder.

W około 70–80% przypadków infekcja przebiega bezobjawowo.

Diagnostyka:

• Wymaz z szyjki macicy, cewki moczowej lub odbytu – badanie PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy),

• Badanie moczu – alternatywna metoda u mężczyzn,

• Testy przesiewowe – zalecane u kobiet poniżej 25. roku życia oraz osób z grupy ryzyka.

Leczenie:

• Antybiotykoterapia – najczęściej stosowane leki:

  • azytromycyna (jednorazowa dawka),

  • doksycyklina (kuracja 7-dniowa),

• Konieczne jest równoczesne leczenie partnera seksualnego,

• Zalecana abstynencja seksualna do zakończenia leczenia,

• Kontrola po leczeniu – zwłaszcza u kobiet w ciąży lub w razie utrzymujących się objawów.

Skutki nieleczonej infekcji:

• U kobiet: zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID), niedrożność jajowodów, ciąża pozamaciczna, niepłodność,

• U mężczyzn: zapalenie najądrzy, obniżenie jakości nasienia,

• Zwiększone ryzyko zakażenia wirusem HIV.

Podsumowanie:

Chlamydia to często bezobjawowa, ale potencjalnie groźna infekcja bakteryjna. Nieleczona może prowadzić do trwałych uszkodzeń układu rozrodczego i niepłodności. Wczesne wykrycie i leczenie antybiotykiem skutecznie zapobiega powikłaniom. Regularne badania przesiewowe są szczególnie ważne u osób aktywnych seksualnie.